Prof. Dr. Ir. Ger Rijkers bijt het spits af tijdens het NVO-congres op 08-11
Gepubliceerd op 15-10-2024Aan het UCR doet hij o.a. onderzoek naar de interactie tussen bacteriën en het menselijk immuunsysteem.
Aan het UCR doet hij o.a. onderzoek naar de interactie tussen bacteriën en het menselijk immuunsysteem.
Ger Rijkers heeft biologie gestudeerd in Wageningen. Zijn afstudeerscriptie gaat over het immuunsysteem van vissen. Na enkele omzwervingen is hij neergestreken bij het University College Roosevelt (UCR) in Middelburg. Daar is hij hoogleraar in de biomedische en levenswetenschappen.
“Heb meer aandacht voor het microbioom en probiotica”
Het microbioom
Dat het microbioom een belangrijke speler is binnen onze afweer is geen nieuws. Die rol is direct na de geboorte al belangrijk. De baarmoeder is een gesloten omgeving, dus is een baby steriel als deze wordt geboren. Tijdens een vaginale geboorte koloniseren bacteriën afkomstig van de moeder het maagdarmkanaal van de baby.
“Veel bestaande autoimmuun-aandoeningen op het gebied van de spijsvertering wijzen naar het microbioom en zijn behandelbaar met probiotica”
Overgevoelig
Een gebalanceerd en goed ontwikkeld immuunsysteem biedt betere bescherming tegen infecties. ‘Al vroeg in het leven moet de darm daarom bevolkt zijn met een zo groot mogelijke diversiteit aan bacteriën, die het mucosale immuunsysteem prikkelen’, zegt Rijkers. Die prikkels zijn nodig om het gebalanceerd uit te laten rijpen en regulatoire T-lymfocyten te ontwikkelen. Als kinderen die cellen niet of minder bezitten, kan een immuunrespons doorslaan naar een allergie. ‘Dat zien we bij kinderen die met een keizersnede ter wereld zijn gekomen: zij hebben een lagere diversiteit aan darmbacteriën, met als gevolg meer allergische ziekte op kinderleeftijd, zoals eczeem, voedselovergevoeligheid, astma en rhinitis.’
Teamwork in de darm
Ook op latere leeftijd kan een gestoord microbioom zorgen voor de ontwikkeling van ziekten, zoals colitis ulcerosa of een moeilijk uit te roeien infectie met clostridium difficile. ‘Zo’n recidiverende infectie is moeilijk te behandelen en kan een patiënt zelfs op de ic laten belanden’, zegt Rijkers. Hij vergelijkt daarom het microbioom in de darm met een voetbalelftal. ‘Er zijn aanwijzingen dat er essentiële spelers nodig zijn in het microbioom om het hele team te laten werken. Sommige bacteriën zorgen er bijvoorbeeld voor dat andere bacteriën in leven blijven of op de goede plek in de darm aankomen. Je introduceert als het ware wisselspelers, waarmee het team van bacteriën in de darm weer effectief kan samenwerken.’
Probiotica bij antibiotica
Die essentiële diversiteit aan bacteriën in de darm is niet alleen gevoelig voor sommige infecties, maar ook voor sommige geneesmiddelen. Antibiotica kunnen een groot deel van de darmbacteriën doden, waarna het afwachten is wat terug groeit. ‘Als je antibiotica slikt, dood je altijd meer bacteriën dan de ziekmaker’, zegt Rijkers. ‘Dat leidt onvermijdelijk tot een verschuiving van de in de darm aanwezige bacteriën.’
Tussenpositie probiotica
Rijkers denkt dat daar een rol is weggelegd voor probiotica: middelen die gewenste bacteriën opnieuw introduceren in het lichaam, zodat deze de darm opnieuw kunnen bevolken. ‘Een groeiend aantal studies laat zien dat patiënten die voor en tijdens een kuur met een antibioticum een probioticum nemen, minder lang en minder ernstige diarree hebben’, zegt Rijkers.
“De wereld van de probiotica is slecht gereguleerd. Ze hebben een onduidelijke tussenpositie: het zijn geen geneesmiddelen, maar ook geen voedingsmiddelen.”
Veilig
Alleszins is meer aandacht voor de rol van probiotica op zijn plaats, vindt Rijkers. ‘Veel bestaande auto-immuunaandoeningen op het gebied van de spijsvertering wijzen naar het microbioom, en zijn behandelbaar met probiotica.’ Rijkers adviseert daarbij een trial-and-error-methode. ‘Veel patiënten die probiotica kennen, gaan zelf op ontdekkingstocht. Het is goed om als arts die zoektocht te ondersteunen. Ik denk dat het beter is om er open over te zijn en te erkennen dat de vraag bestaat. Bovendien zijn probiotica over het algemeen veilig’, zegt Rijkers. ‘Als het ene niet helpt, heeft het lichaam kennelijk redenen om zich er niet door te laten koloniseren. Een ander probioticum sorteert wellicht wél een effect. In de meeste gevallen geldt: baat het niet, dan schaadt het niet.’
Kom ook naar het congres en schrijf je in
Elk jaar organiseert de NVO een congres en combineert dat met de ledenvergadering. Dit blijkt steeds een goede combinatie omdat je je kennis bijwerkt, gezellig kunt bijpraten met nieuwe collega’s en oude bekenden, en dan ook nog de ledenvergadering meepakt waardoor je op de hoogte bent van de plannen voor de komende jaren. Klik hier voor het programma en inschrijving.
Het NVO-bestuur
*) Wilt u wel de alv bezoeken maar niet het congres? Dat kan natuurlijk. Alle NVO-leden zijn welkom tijdens iedere ledenvergadering. Inschrijven is dan niet nodig.